اهمیت هوش و خلاقیت در دنیای آینده
دارندۀ رتبۀ سوم مسابقات جهانی ریاضی ۲۰۰۱ با تاکید بر اینکه کودکان بیشتر از دانش به خلاقیت نیاز دارند، تصریح کرد: مهمترین چالش کاری کودکانی که امروزه در سن ۵ تا ۱۰ سالگی هستند، زمانی که به سن اشتغال و بازار کار می‌رسند، به‌کارگیری هوش و خلاقیت است، در حالی که امروزه با گسترش فضای مجازی دانش به راحتی در اختیار همه قرار می‌گیرد، آموزش هوش و خلاقیت دغدغه اصلی بسیاری از والدین کودکان و نوجوانان است.
این استاد و معلم ریاضیات آموزش و پرورش گفت: معتقدم کودکان باید توانایی‌هایی را کسب کنند که در دنیای آینده بتوانند با استفاده از آن نقش اجتماعی و علمی خود را ایفا کنند، یکی از مهمترین توانایی‌ها، هوش و خلاقیت، قدرت تکلم، فن بیان و دانش مالی است که در کمتر مدارس ایران به آن پرداخته می‌شود.
وی با اشاره به اینکه از معدود مدارس خوب در این محک، می‌توان به اکثر مدارس استعدادهای درخشان (تیزهوشان) اشاره کرد، افزود: به غیر از مدارس تیزهوشان در اکثر مدارس به موضوع هوش و خلاقیت پرداخته نمی‌شود و بار آموزشی این موضوع را باید خانواده‌ها به دوش بکشند یعنی باید والدین دائما دغدغه این را داشته باشند اکنون که ما مدارسی نداریم که هوش و خلاقیت فرزندمان را رشد دهند، باید چه کار کنیم، به همین دلیل حدود هشت سال پیش باشگاه هوش و خلاقیتی را تأسیس کردم و در طی این سال‌ها فقط روی موضوع هوش و خلاقیت مطالعه و پژوهش انجام دادم که به امید خدا در کمتر از دو سال آینده از آن رونمایی می‌شود.
پرورش هوش و خلاقیت در نوزادی و خردسالی
سرپرست تألیف کتاب‌های ریاضیات تکمیلی سازمان استعدادهای درخشان با بیان اینکه «خلاقیت» یعنی توانایی خلق و آفرینش یک امکان و موقعیت و «هوش» یعنی توانایی پیدا کردن ارتباط بین مفاهیم خاطرنشان کرد: اگر والدین بخواهند کمک کنند که هوش فرزند خردسال آنها افزایش پیدا کند باید وی را در مقابل اشیای نسبتاً مشابه قرار دهند تا ذهن او به سمت پیدا کردن شباهت‌ها سوق پیدا کند.
قصاب ادامه داد: اگر توانایی خردسال بالا باشد و به‌راحتی مرحلۀ اول را طی کند، باید والدین به پیچیده‌تر کردن چینش اشیای مشابه دست بزنند و این در حالی است که اگر توانایی خردسال پایین باشد، باید ابتدا شباهت‌ها را به‌صورت خیلی واضح‌تر در مقابل کودک قرار دهند.
وی بیان کرد: اگر دانش یک کودک زیاد شود دیگر خلق و آفرینشی صورت نمی‌دهد بلکه وی در چالش‌های پیش رویش به جای خلق موقعیت، از دانش خود استفاده می‌کند بنابراین هر چقدر که والدین به فرزند خود در سنین خردسالی کمتر دانش بدهند و به چراهایی که در ذهن کودک به وجود میآید پاسخ ندهند این کار به افزایش خلاقیت در کودک کمک می‌کند چراکه که کودک باید خودش دنیای اطرافش را بشناسد و پاسخ سؤالاتش را به‌دست بیاورد، بدینگونه یک کودک خردسال باید در معرض تجربه‌های گوناگون و موقعیت‌های بیشتری قرار گیرد و خودش به ساختن سؤال و پیدا کردن جواب مبادرت ورزد.
مؤلف کتاب درسی ریاضی پایۀ یازدهم رشتۀ علوم تجربی یادآور شد: در سن بزرگسالی معمولاً انسان داعیه‌دار چیزی است که در کودکی در او شکل گرفته و از سرمایه گذشته خود استفاده می‌کند، به همین دلیل اگر می‌خواهید خلاقیت کودک را رشد دهید، باید اجازه دهید که شروع کند به خلق کردن چیزهای ساده متناسب با سنش؛ همچنان که رشد می‌کند چیزها پیچیده‌تر می‌شود و همچنان متناسب با سنش باید خلق کند و البته رشد هوش نیز به همین ترتیب است، باید کاری کنید که کودک ارتباط بین اشیا را پیدا کند.
مدیرعامل باشگاه هوش و خلاقیت زندگی اظهار کرد: در کشور ما به این صورت است که اول والدین هزینه می‌کنند و اسباب‌بازی می‌خرند تا کودکشان سرگرم شود، سپس زمانی که می‌خواهند هوش فرزند خود را ارزیابی کنند کودک را به یک مؤسسه استعدادیابی می‌برند و در آنجا کارشناس می‌گوید که فرزند شما استعداد نقاشی یا یک رشته ورزشی دارد و در واقع برچسب یک استعداد را به کودک می‌زنند که شاید حتی قبلاً تحت آموزش آن مهارت بوده است.
وی افزود: دوره‌های مختلفی وجود دارد که میتواند یک هنر یا حرفه را پرورش و رشد دهد یعنی حتی اگر یک کودک استعداد خیلی بالایی در نقاشی نداشته باشد، میتواند با آموزشهای لازم، تمرین و ممارست، یک نقاش بسیار خوب شود در واقع مسائل مهم و اساسی دیگری در زمینه هوش و استعداد وجود دارد به طور مثال باید بدانیم هوش تصویری و خلاقیت هندسی کودک در چه سطحی است نه اینکه توانایی نقاشی دارد یا ندارد، اما هنوز در ایران این سبک سنجش هوش متداول نیست.
این پژوهشگر و مدرس هوش، خلاقیت و ریاضی خاطرنشان کرد: معتقدم پس از آنکه هوش و خلاقیت کودک مورد سنجش قرار گرفت و نقاط قوت و ضعف وی شناسایی شد بیشتر باید همزمان روی نقاط قوت و ضعف کودک کار کرد، کودکی که در یک زمینۀ خاص دارای هوش و خلاقیت بالایی است یعنی بالاتر از حالت نرمال توانایی دارد و میتواند خارق العاده‌تر شود از سوی دیگر، باید ضعف‌های وی را تا حالت نرمال بالا برد و یکی از این دو موضوع معمولاً مغفول واقع می‌شود.
پرورش هوش و خلاقیت در سال‌های ابتدای دبستان
مؤلف کتاب هوش فرا زمینی ET اظهار کرد: سطح هوش و خلاقیت در مدارس وارث نظام آموزشی سنتی ایران کم‌رمق است و به همین دلیل خانواده‌ها دغدغه بیشتری دارند که خارج از مدارس، فرزندانشان را به کلاس‌های هوش و خلاقیت بفرستند؛ به این گروه از والدین توصیه می‌کنم ابتدا در دوره هایی شرکت کنند تا بدانند هوش و خلاقیت چیست و کودکان برای رشد هوش و خلاقیت به چه چیزهایی نیاز دارند؛ پس از آن از اجرای برنامۀ درستی بر روی کودک خود تبعیت کنند.
مؤسس باشگاه هوش و خلاقیت زندگی ادامه داد: خداوند در نظام هستی انسان ها را به گونه‌های آفریده است که برای رشد هوش و خلاقیت در سنین نوزادی و نوپایی نیاز به امکانات عجیب و غریبی جزء فضای اطراف آنها نیست یعنی خداوند عادل عدالت را یقیناً رعایت کرده است به طور مثال اثری که یک جعبه یا کارتن خالی میتواند بر روی رشد هوش و خلاقیت یک کودک داشته باشد ممکن است از اثر یک اسباب بازی گران قیمت بیشتر باشد اما بسیاری از خانواده‌ها به این موضوع آگاهی ندارند.
وی گفت: جالب است بدانید که یکی از روش‌های تجربی دانشمندسازی این است که کودکان را به جمع‌آوری کلکسیون‌ها سوق دهیم چرا که با این کار طبقه‌بندی، تمایزها و شباهت‌ها را یاد می‌گیرند، اگر خانواده‌ها این موضوع را متوجه شوند کمتر دغدغه این را دارند که مبالغ هنگفتی هزینه کنند و اسباب‌بازی‌های آنچنانی بخرند.
آماده‌سازی برای آزمون تیزهوشان
دکتر علی قصاب با بیان اینکه فعالیت‌های «باشگاه هوش و خلاقیت زندگی» و همین‌طور بسته‌های آموزشی «بهتر از خودم» در طی هشت سال اخیر بیشتر به صورت مطالعاتی، سخنرانی و همایش‌های شهرستانی برای والدین و دانش‌آموزان بوده است، افزود: در باشگاه هوش و خلاقیت زندگی، خدمات متنوعی در زمینه هوش و خلاقیت ارائه می‌دهیم اما اصلی‌ترین خدماتی که موجب شده کار ما دیده شود و بیشتر مورد توجه مردم قرار گیرد، فعالیت‌های آمادگی برای شرکت در آزمون ورودی تیزهوشان بوده است چرا که آزمون ورودی تیزهوشان بر مبنای هوش برگزار می‌شود.
مدیرعامل باشگاه هوش و خلاقیت زندگی گفت: با توجه به تجربۀ سال‌ها طراحی سؤال آزمون ورودی مدارس تیزهوشان و کناره‌گیری از طراحی سؤال در دو سال پیش، از سال گذشته تولید بسته‌های آموزشی را شروع کردم، بدون اینکه بدانم شکل و محتوای سؤالات تیزهوشان در سال جاری چگونه است در معیت تجربۀ حدود ۲۰ ساله شروع به حدس زدن کردم و به این ترتیب قالب اکثر سؤالات را توانستم پیش از آزمون به درستی حدس بزنم و بسیاری از دانش‌آموزانی که این بسته‌های آموزشی را دریافت کرده بودند با وجود اینکه در عرف نظام آموزشی مدارس لزوماً افراد باهوشی نبودند در آزمون استعدادهای درخشان قبول شدند.
این پژوهشگر و مدرس هوش، خلاقیت و ریاضی خاطرنشان کرد: والدین زمانی که فرزندشان در پایۀ چهارم یا پنجم دبستان مشغول به تحصیل هستند دغدغه کمتری برای این موضوع دارند که علاوه بر فعالیت‌ها و آموزشهای مدارس، برای هوش و خلاقیت فرزندنشان سرمایه‌گذاری زمانی و ریالی کنند اما هنگامی که دانش آموزان به پایه پنجم می‌رسند یا می‌خواهند به پایۀ ششم بروند تعداد خانواده‌هایی که دغدغۀ هوش و خلاقیت فرزندانشان را دارند به چند برابر افزایش می‌یابد، چون اینگونه فکر می‌کنند که مدارسی با عنوان استعدادهای درخشان یا تیزهوشان وجود دارد که اگر فرزند خود را به این گونه مدارس بفرستیم از لحاظ هوش و خلاقیت بسیار پیشرفت کرده و حال اینکه رخداد این اتفاق حتمی نیست.
کتاب هوش فرا زمینی ET ؛ هوش را آموزش پذیر می‌کند
سرپرست تألیف کتاب‌های ریاضیات تکمیلی سازمان استعدادهای درخشان یادآور شد: پس از سال‌ها پژوهش، در کتاب تازه تألیف شدۀ «هوش فرازمینی ET» به این موضوع پرداخت‌هام که تمام جنبه‌های هوشی که روی کاغذ به صورت تست می‌توان سنجید ۱۶ مدل است از جمله، هوش واژگانی، هوش کلامی، هوش عددی، هوش منطقی و همچنین نشان دادهام که این هوش‌ها شامل چه زیرمجموعه‌هایی است و سنجش در این نوع هوش ها چگونه صورت می گیرد و هر نوع سؤالی با چه تکنیکی قابل حل است.
وی ادامه داد: به این ترتیب سؤالاتی که در گذشته به عنوان تست هوش مطرح می‌شد، به سؤالات آموزش پذیر تبدیل کرده ام، در نتیجه کسی که این کتاب را بخواند میتواند با آموزش، سؤالات تست هوشی را که در گذشته از پاسخگویی به آن عاجز بود، اکنون به راحتی پاسخ دهد.
دکتر قصاب گفت: هر فردی مستقل از اینکه چقدر باهوش است، بعد از اینکه کتاب «هوش فرا زمینی ET» را مطالعه کند، از هر آنچه هست باهوش‌تر می‌شود، اگر انسانی در هر طَبق هوشی باشد، میتواند در بالاترین حد خود در آن طبق قرار بگیرد چرا که روانسنج‌ها از یک سری تکنیک‌ها و سؤالات مشخص برای سنجش هوش استفاده می‌کنند، به زبان ساده، هوش آموزش‌پذیر است.
وی خاطرنشان کرد: عنوان کتاب هوش «فرا زمینی» ET یادآور این نکته است که به طور فانتزی برخی «زمینی»ها معتقد هستند که هوش برچسبی است که روی پیشانی کودکان می‌خورد اما دیدگاه پیشگامان «فرا زمینی» این است که هوش میتواند آموزش پذیر باشد و رشد یابد، یعنی بخشی از هوش، ذاتی و مابقی اکتسابی است.
همیشه بهتر از خودم
این معلم ریاضیات در آموزش و پرورش تصریح کرد: در یک نتیجۀ علمی در سال گذشته با کمک پژوهشی هشت ساله، یک سری بسته‌های آموزشی «بهتر از خودم» برای آماده‌سازی آزمون ورودی مدارس تیزهوشان که هوش و استعداد محور است، ارائه شد و در یک نتیجۀ خیره‌کننده بیش از نیمی از استفاده‌کنندگان با کمک گرفتن از سؤالات این بستۀ آموزشی از سایر داوطبان پیشی گرفتند و در آزمون تیزهوشان قبول شدند.
این پژوهشگر یادآور شد: این بستۀ ویژه به این دلیل با عنوان «بهتر از خودم» نامگذاری شده که اعتقاد بر این است که هر انسانی برای آن که پیشرفت کند باید هر روز بهتر از دیروز خود باشد و نباید خود را دچار مقایسه‌های بیهوده با دیگران کند؛ بلکه باید امروز خود را با دیروز خود مقایسه کند و باور کند که میتواند بهتر از خودش شود.
